13. లక్ష్మణమూర్ఛ
మేఘనాథవధచే కోపించిన రాణుడు లక్ష్మణునిపై శక్త్యాయుధాన్ని ప్రయోగిస్తాడు. లక్ష్మణుడు చైతన్యాన్నికోల్పోతాడు. అప్పుడు జాంబవంతుడు -
శ్లో || హనుమాన్ వానరశ్రేష్ఠః కామం జీవతి వా నవా ?
-అనిశ్లో॥ తస్మిన్ జీవతి దుర్ధర్షే హతమప్యహతం బలమ్|
హనూమతి గతప్రాణే జీవన్తోపి హతా వయమ్||
-అంటాడు.
విభీషణుని సలహాతో హనుమ సుషేణుని - ‘పర్యంకసుప్తమచిరేణ తమానినాయ’ శ్రీరాముని కృతజ్ఞత :
శ్లో॥ ఏకైకస్యోపకారస్య ప్రాణాన్ దాస్యామి తే కపే | ప్రత్యక్షం క్రియమాణస్య శేషస్య ఋణినో వయమ్||
శ్లో॥ అంగేష్వేవ జరాం యాతు యత్త్వయోపకృతం కపే |
మాభవాన్ ప్రత్యుపకారార్థం ఆపత్సు లభతాంపదమ్||
ఇది వాల్మీకాన్ననుసరించి అన్నమాట.
శ్లో॥ మయ్యేవ జీర్ణతాం యాతు యత్త్వయోపకృతం హరే!
నరః ప్రత్యుపకారార్థీ విపత్తిమభి కాంక్షతి ||
- అని వాల్మీకి