అవతారిక

శ్రీ శివాశివదంపతీ చిత్కళలకు శంకరాచార్య శృంగేరి శారదలకు విబుధ గురు దేవ పాదారవిందములకు అంజలించెద సభలోని అందరికును

సీ|| విజయనగరపౌర విద్వాంసులార! ధీమంతులార! సుగుణవంతులార! సరసహృదయులార! సమ్మాన్యులార!స- న్మిత్రులార! యజాతశత్రులార! పరమ పావనులార! పారగులైనట్టి - పండితోత్తములార! పరములార! దరహాసపూర్వకా దరణంబుతోడ - వక్తలనలరించు వర్యులార!

గీ|| విజయభావన సాహిత్య వేదిపైన నాదు వాక్కుల హనుమన్నాటకమును శాంతచిత్తముతో మీరు సాంతముగను - వినగ కోరుచునుంటినో విబుధులార||

అవతారిక

హనుమన్నాటకం ఒక చిత్రమైన నాటకం. ఇందులో 14 అంకాలు 579 శ్లోకాలు ఉన్నాయి. దీనికే మరో ప్రతికూడా ఉన్నది. దానికి ‘మహానాటక’ మనిపేరు. విషయమిదే. దానిలో 9 అంకాలు 791 శ్లోకాలూ ఉన్నాయి. రెండింటిలోనూ సుమారు 300 శ్లోకాలు సమానంగా కనిపిస్తాయి.

అనర్ఘరాఘవం, ప్రసన్నరాఘవం, శాకుంతలం, మహావీరచరితం,వాల్మీకిరామాయణం,బాలరామాయణం, భోజప్రబంధం, ధ్వన్యాలోకం -లలోని శ్లోకాలుకూడా ప్రాసంగికంగా అక్కడక్కడ కనిపిస్తాయి.

కథ రామకథ. గద్యభాగంకన్నా పద్యాలే యెక్కువగా కనిపిస్తాయి. ఒక్కొక్క ఘట్టం ఒక్కొక్క అంకంగా పేరుపెట్టబడింది. జానకీస్వయంవరతో ప్రారంభమై చివరకు శ్రీరామవిజయంతో నాటకం ముగుస్తుంది

  1. జానకీస్వయంవరము
  2. రామజానకీవిలాసము
  3. మారీచాగమనము
  4. సీతాపహరణము
  5. శ్రీరామ-వియోగ-విలాపము
  6. హనుమతః లంకాయాత్ర
  7. రామసేతుబంధనము
  8. రావణ-అఙ్గద సంవాదము
  9. మండోదరీ హితబోధ
  10. రావణప్రపంచము
  11. కుంభకర్ణవధ
  12. మేఘనాథవధ
  13. లక్ష్మణమూర్ఛ
  14. శ్రీరామవిజయము

సాధారణంగా సంస్కృతనాటకాలలో స్త్రీలు,భృత్యులు ప్రాకృతంలో మాట్లాడడంకనిపిస్తుంది. కాని హనుమన్నాటకంలో మాత్రం అందరూ సంస్కృ తంలోనే మాట్లాడుతారు. ఇదో విశేషం. సంభాషణలు, అంకవిభజనల వల్ల ఇదొక నాటకంగా కనిపిస్తున్నా తత్త్వమాలోచిస్తే నా దృష్టికిదొక చక్కని పద్యప్రబంధంగా క నిపిస్తున్నది. అయినా ఇందులో నాటక లక్షణాలు కూడా లేకపోలేదు. ‘నాటకే ప్రఖ్యా తమితివృత్తం….‘-అని కదా నాటక లక్షణం. ఇతివృత్తం ప్రఖ్యాతమనిన్నీ నాయకుడు ధీరోదాత్తుడనిన్నీ ప్రత్యేకంగా నిరూపించనవసరంలేదు.